:
Вынікі дыпломнай работы могуць быць выкарыстаны пры вывучэнні экспрэсіўнасці тэксту, а таксама пры напісанні курсавых і дыпломных работ.
Змест
1. Паняцце экспрэсіўнасці тэксту
2. Мэты, задачы, крыніцы работы
2.1 Лексіка-семантычныя сродкі стварэння экспрэсіўнасці тэксту
2.2 Эпітэт
2.3 Метафара
2.4 Перыфраза
2.5 Гіпербала
2.6 Літота
2.7 Параўнанне
3. Лексічныя сродкі стварэння экспрэсіўнасці тэксту
3.1 Семантычныя сінонімы
3.2 Стылістычныя сінонімы
3.3 Семантыка-стылістычныя сінонімы
3.4 Аўтарскія сінонімы
3.5 Абсалютныя сінонімы
3.6 Антонімы
3.7 Аўтарскія антонімы
4. Сінтаксічныя сродкі стварэння экспрэсіўнасці тэксту
4.1 Лексічныя паўторы
4.2 Лексіка-семантычны паўтор
4.3 Анафарычны паўтор
5. Словаўтваральныя сродкі стварэння экспрэсіўнасці
Заключэнне
Спіс выкарыстанай літататуры
1. Паняцце экспрэсіўнасці тэксту
Пытанні даследавання феномена экспрэсіі і зявы экспрэсіўнасці моўных адзінак трывала занялі значнае месца сярод найбольш актуальных праблем, што стаяць перад сучаснай лінгвістычнай навукай. Такая цікавасць да фармальных сродкаў успрымаецца аўтарамі як дадатковая, другародная. Цікавасць да фармальных сродкаў выражэння прагматычнага зместу звязана з тым, што экспрэсіўныя лексемы валодаюць надзвычай арыгінальнай, яркай знешняй або ўнутранай формай, і не звярнуць на яе ўвагу немагчыма. Творы пісьменнікаў ілюструюць стыхію жывога размоўнага маўлення, сферу, дзе найбольш поўна праяўляюць прагматычныя магчымасці лексічных адзінак.
Пад экспрэсіўнасцю тэксту звычайна разумеецца "такая ўласцівасць тэксту або часткі тэксту, якая перадае сэнс з узмоцненай інтэнсіўнасцю, выражаючы ўнутраны стан гаворачага, і мае сваім вынікам эмацыянальнае або лагічнае узмацненне [6, с.12]
Усе даследчыкі пагаджаюцца з думкай, што "выразнасць - гэта уласцівасць маўлення прыцягваць увагу слухачоў і чытачоў" [7, с.48]. "Экспрэсіўнасць нацэлена на прыцягненне ўвагі да того ці іншага паняцця, думкі, а праз іх - да прадмета, зявы, прыметы прадмета, яго стану і г. д." [8, с.133].
Каб выклікаць і падтрымліваць увагу адрасата, аўтару тэксту "неабходна ўмець надаць выказванню незвычайную, нестандартную форму, сутнасць моўнай экспрэсіі - у пераадоленні ўсемагчымых шаблонаў, стандартаў [9, с.70]. У сувязі з гэтым выразнасць называюць асаблівай структурнай арганізацыяй, якая ўспрымаецца як навізна, незвычайнасць, адхіленне ад "нормы" [9, с.106] і служыць сродкам выражэння аўтарскага пункту гледжання, яго пачуццяў [9, с.113]. "Экспрэсіўнае ў мове выступае як нерэгулярнае, нетыповае, і таму незвычайнае, свежае, выразнае [8, с.113], паколькі экспрэсіўнасць - паняцце камунікатыўна-функцыянальнае, маўленчае, яна вызначаецца сваёй прагматычнасцю, накіраванасцю на адрасата, валодае функцыяй уздзеяння.
У кантэксце мастацкага твора паэтычная функцыя "рэалізуецца ў розных спосабах мастацкага пераўтварэння, у выніку якога моўныя адзінкі ўзбагачаюцца абертонамі сэнсу" [10, с.36]. Гэтыя дадатковыя мастацка-выяўленчыя прырашчэнні сэнсу, якія развіваюцца ў працэсе эстэтычнага пераўтварэння слова, разглядаюцца як "асаблівая катэгорыя мастацкага маўлення [11, с.125]. Адзінкі мовы, у якіх рэалізуюцца такія пераўтварэнні, даследчыкі называюць моўнымі мастацкімі вобразамі, якія служаць для паэтычнага адлюстравання абектыўнай рэчаіснасці [12, с.7].
Тыпалогія моўных вобразаў, распрацаваная ў сучасным мовазнаўстве, выводзіцца з праекцыі на агульнамоўную, літаратурную норму і суадносіцца з рознымі ўзроўнямі моўнай сістэмы. Як вядома, у агульнай сістэме мовы вызначаюцца так званыя "нулявы і "маркіраваны" ўзроўні [13, с.162]. Нулявы ўзровень моўнай сістэмы адпавядае нарматыўнаму функцыянаванню моўных адзінак, маркіраваны - звязаны з адхіленнем ад агульнапрынятага выкарыстання моўных адзінак і датычыцца ў асноўным спецыяльных сродкаў стварэння выяўленчай выразнасці. Як і іншыя камунікатыўныя якасці, выразнасць мастацкага тэксту ствараецца адзінкамі ўсіх ўзроўняў моўнай сістэмы-гукавога, лексічнага, лексіка-семантычнага, словаўтваральнага, сінтаксічнага і іх узаемадзеяння. Найбольш актыўна ў працэсе экспрэсівізацыі мастацкага тэксту ўдзельнічаюць адзінкі лексічнага ўзроўню і ў першую чаргу - тропы. Тропы выконваюць функцыю мастацкай канкрэтызацыі маўлення, індывідуалізацыі абекта, яго вобразнай характарыстыкі. Менавіта вобразнасць, мастацкая канкрэтнасць і разам з тым цэласнасць успрыняцця і выражэння свету зяўляюцца спецыфічнымі адзнакамі мастацкага твора і важнейшым сродкам ўздзеяння на чытача. Вобразнасць мовы, заснаваная на выкарыстанні слоў у пераносным значэнні, - галоўны стылеўтваральны фактар паэтыкі.
2. Мэты, задачы, крыніцы работы
Экспрэсіўнасць у шырокім сэнсе разумеецца як выяўленчая якасць мовы, як тое, што робіць выказванне больш яркім, выразным і вобразным. Экспрэсіўнасць узуальна або аказіянальна ўваходзіць у семантыку моўных адзінак і выражае эмацыянальна-ацэначныя і стылістычна маркіраваныя адносіны субекта маўлення да рэчаіснасці
Экспрэсіўнасць - выяўленча-выразная якасць маўлення, якая ствараецца экспрэсіўнымі лексічнымі словаўтваральнымі і граматычнымі сродкамі і надае вобразны характар выказванню. Паколькі экспрэсіўнасць прадстаўлена на ўсіх ўзроўнях мовы, тэксту і маўлення, яна ствараецца мноствам сродкаў і спосабаў. Функцыянальны падыход да экспрэсіўнасці як камунікатыўнай зявы абумоўлівае ў сваю чаргу разуменне яе сістэмнасці. Мастацкі тэкст вызначаецца разнастайнымі моўнымі сродкамі стварэння экспрэсіўнасці, якія ахопліваюць усе ўзроўні. На лексіка-семантычным узроўні найбольш актыўнымі, адметнымі для паэтычнай мовы сродкамі стварэння выразнасці тэксту зяўляюцца эпітэт і метафара, на лексічным - сінонімы і антонімы, на словаўтваральным - формы з суфіксамі субектыўнай ацэнкі, на сінтаксічным - разнастайныя паўторы. Аналіз экспрэсіўнасці мовы паэтычных твораў патрабуе сістэмнага падыходу, уважлівага прачытання кожнага радка, бо разгляд нават адзінкавых выяўленча-выразных моўных сродкаў вершаваных твораў паэзіі паказвае, якія нязмерна вялікія экспрэсіўныя магчымасці мае паэтычнае слова сапраўднага Мастака і Творцы.
Мэта дыпломнай работы: апісанне моўных сродкаў стварэння экспрэсіўнасці паэтычнага тэксту Леаніда Дранько - Майсюка.
Абектам дыпломнага даследавання зяўляюцца паэтычныя творы Леаніда Дранько - Майсюка.
Прадмет дыпломнага даследавання - выяўленне і размежаванне моўных сродкаў стварэння экспрэсіўнасці тэксту.
У адпаведнасці з мэтай нашага даследавання былі пастаўлены і вырашаны наступныя задачы:
·аналіз лексічных сродкаў стварэння экспрэсіўнасці тэксту;
·апісанне лексіка-семантычных сродкаў стварэння экспрэсіўнасці тэксту;
·выяўленне словаўтваральных сродкаў стварэння экспрэсіўнасці тэксту;
·вызначэнне сінтаксічных сродкаў стварэння звязнасці тэксту.
2.1 Лексіка-семантычныя сродкі стварэння экспрэсіўнасці тэксту
У складзе адзінага цэлага, якім зяўляецца мастацкі твор, словы і выразы атрымліваюць новыя экспрэсіўныя адценні, мяняецца іх сэнсавая структура. "Майстэрства пісьменніка заключаецца ў тым, каб адчуць і выявіць кантэкстуальныя магчымасці слова, накіраваць іх у пэўным стылявым кірунку. У мастацкім творы слова са звычайнай простой назвай можа пераўтварыцца ў слова - вобраз і пачынае выражаць новы, непаўторны мастацкі вобраз [14 с. 191].
Аспект вобразнасці - яе непаўторную сувязь з думкай, мысленнем пісьменніка - падкрэслівае А. Вярцінскі: "Калі мы гаворым, што паэт павінен мысліць вобразаммі, што верш павінен несці пэўную думку, то мы мусім ісці далей і прызнаць, што вобразнасць непарыўна звязана з мысленнем паэта, з пафасам і ідэйным зместам верша і што зусім няправільна патрабаваць квяцістасці метафар там, дзе ёсць нешта большае, скажам, смелы асацыятыўны вобраз [15 с.109 - 110].
Выкарыстанне лексіка-семантычных сродкаў у мове мастацкай літаратуры падпарадкавана галоўнай задачы - стварыць мастацкі вобраз. У маўленчай тканіне твора элементы мовы, выступаючы сродкам фарміравання мастацкіх вобразоў, набываюць дадатковае эстэтычнае значэнне, эмацыяльна ўздзейнічаюць на чытача і далучаюць яго да сумеснай (разам з паэтам) творчасці. Мастацкія значэнні слова выяўляюцца ў кантэксце найперш праз тропы.
Тропы - моўныя звароты, якія грунтуюцца на пераносе найменняў, што традыцыйна называюць прадметы, зявы, прыметы, дзеянні. Традыцыйныя і сітуацыйныя прадметныя значэнні такіх найменняў сумяшчаюцца, і такім чынам узнікае вобраз. Да тропаў належаць такія вобразныя сродкі мовы, як эпітэт, параўнанне, метафара, метанімія, сінекдаха, перыфраза, увасабленне, сімвал і інш. Разуменне спецыфікі тропаў у творчасці кожнага пісьменніка вельмі важна для таго, каб выявіць характар яго вобразнага мыслення, індывідуальныя асаблівасці яго стылю.
На лексіка - семантычным узроўні найбольш актыўнымі, адметнымі для паэтычнай мовы сродкамі стварэння выразнасці тэксту зяўляюцца эпітэт, метафара і параўнанне, таксама не менш важную ролю выконваюць тропы метафарычнага тыпу: перыфраза, гіпербала і літота.
2.2 Эпітэт
Адзін з самых пашыраных тропаў у аналізуемых творах Леаніда Дранько-Майсюка - эпітэт. Эпітэт - вобразнае азначэнне прадмета або зявы, якое адрозніваецца ад звычайнага азначэння пераносным сэнсам і экспрэсіўнай функцыяй.
Эпітэт дапамагае дакладна і ўсебакова ахарактарызаваць пэўны прадмет, зяву ці чалавека, вылучыць і апісаць іх найбольш істотныя індывідуальныя рысы, узбагачае выяўленча-выразныя магчымасці апісання, надае мове адметнасць і эмацыянальную насычанасць.
З генетычнага пункту погляду эпітэты падзяляюцца на: агульнамоўныя, індывідуальна-аўтарскія, народнапаэтычныя (пастаянныя, сталыя) - словазлучэнні з імі набылі сталы характар У творах выкарыстоўваюцца, як правіла, індывідуальна-аўтарскія эпітэты, выражаныя прыметнікамі, якія часцей за ўсё называюць фізічныя ўласцівасці пэўных зяў прыроды або жывых істот.
А страх заўсёды - зблізку ці здалёк -
Прыходзіць уладарны і таемны,
Ды ўсё ж ён - звычайны матылёк. [3, с.64].
Мой сон пусты, і я прашу: " Прысніся" -
І стаўлю вазу чыстую на стол.
Твой жоўты колер пазалоціць высі,
Мой сіні колер абцяжарыць дол. [1, с.40].
А ў самотнейшыя хвіліны
Уначы, пад газніцы бліск,
Не ў Вільню - пісаў у Афіны
Да Вацлава нясмелы ліст. [1, с.50].
Пэўна, яны пасмяюцца з мяне.
Я ж на людзей не крыўдую.
Смешкі патопяць у сумным віне -
Глечык віна прапануе [4, с.8].
Таксама сустракаюцца агульнамоўныя эпітэты.
Гэта хворае дрэва, дзеці,
І таму да яго прылятае
У шэрані ранішняй дзяцел,
Жыхар суседняга гаю. [4, с.16].
Срэбны яблык вазьму -
Да столі падкіну высокай.
І пройдзецца велічны гром па ўсяму
Палессю - жанчыны да вокан! [4, с.30].
На змярканні да свойго жытла
Ён вяртаўся стомлены, шчаслівы -
І ў сваім трывожным уяўленні
бачыў нас і сумна усміхаўся. [4, с.37]
Па - над ракой неразгаданы змрок.
Бераг. Самотная лодка.
Болей нічога не ўзрадуе змрок
З гэтай карціны самотнай. [4, с.38].
Каб, яна забываючы страх
І атруту падманне страсці,
У глыбокіх тваіх валасах
Завушніцы губляла на шчасце? [1, с.24].
У майстэрні, дзе ружам не цесна,
Алкагольным суцішаны дном,
Я пішу на паперы нябеснай,
На паперы, што пахне віном. [1, с.48].
Агульнамоўныя эпітэты вылучаюць характэрную рысу ці прымету прадмета, зявы, ацэньваюць, выклікаюць эмацыянальнае ўспрыняцце, дапамагаюць зразумець аўтарскае бачанне рэчаіснасці.
А мне ж усё сурёзна - пакута,
Тугая канапляная пятля.
Яна ашчэрваецца пашчай лютай,
Пагойдваецца зблізку і здаля. [1, с.51].
І гэты ж страх (балючая страшынка) -
Цяжар найбольш для маіх плячэй.
Усё аддаў бы і на усё рашыўся,
Каб толькі знік ён з дарагіх вачэй. [1, с.53].
Махну рукой. Ды за адчай - узмахам
Адразу ж папрашу твайго цяпла:
Цалуй мяне сваім высокім страхам,
Частуй мяне з нябеснага стала. [1, с.53].
Традыцыйныя эпітэты выкарыстоўваюцца аўтарам даволі рэдка:
Ты хочаш плакаць, але ты жанчына,
Якую Бог пазбавіў горкіх слёз,
І не для слёз прыдумана ангіна,
А на ўспамін пра снег і пра мароз. [1, с.45].
Маці спявала:
Сынку Іванку,
Ты па моры плаваў
Залаценькім ранкам. [4, с. 19].
Я маленькі, мне тры гады,
Я сціскаю ў гармонік фіранку.
Бачу буйныя кроплі вады,
Што сівеюць на вымытым ганку. [4, с.6].
У паэтычнай мове Леаніда Дранько - Майсюка эпітэты неаднародныя па свойму экспрэсіўнаму прызначэнню. Паводле сваёй ролі ў паэтычнай мове яны падзяляюцца на паясняльныя і метафарычныя. Паясняльныя эпітэты - такія мастацкія азначэнні, якія падкрэсліваюць ў прадмеце або зяве, характэрнае, тое, што вылучае гэты прадмет або зяву сярод іншых.
Што за пытанне? Таннай цаной
Пазнанне - не манетай звонкай.
Яна спынілася перада мной,
І усё забылася - і сын, і жонка. [1, с.25].
Я маленькі, мне тры гады,
Я сціскаю ў гармонік фіранку.
Бачу буйныя кроплі вады,
Што сівеюць на вымытым ганку. [4, с.6].
Ты мне што - небудзь раскажы.
І я расказваю што-небудзь,
І так спакойна на мяжы
Зямлі і ранішняга неба. [4, с.6].
І я паверыў мастаку,
У лес ягоны самагубны,
Што звон магільнага пяску
Дадаў з турмы, глядзела неба. [1, с.76].
Табе разгортваючы Верлена,
Заўважыў: у жоўтым тваім агні
Зялёны блакіт успыхваў імгненна,
На страху настоены і чысціні. [1, с.41].
Паводле граматычнага выражэння паясняльныя эпітэты разнастайныя. Часцей за усё яны выражаюцца прыметнікамі з паясняльным словам - назоўнікам:
Асінавае слова " развітаньне
У канапляны ўплецена вянок, -
Я заслужыў такое пакаранне,
Як чорны ліст - мне дадзена яно. [1, с.51].
Твая рука жарынкі цыній
Не астуджала, берагла
І перунам трамвайных ліній
Сцябліны светлыя дала. [1, с.59].
І лінію трымала лёсу
Майго. І ад яе цяпла
Цвіла мядовая меліса
І сальвія ў Гарынь цякла. [1, с.59].
І вось не ўпала, - чым далей, тым болей.
Узрошчаная на глухім пяску,
Егіпецкая ружа пальцы коле
І пакідае кроў на языку. [1, с.51].
Найбольнай экспрэсіўнасцю вылучаюцца эпітэты, якія выступаюць ў пераносным значэнні, яны маюць назву - метафарычныя. Метафарычны эпітэт - гэта своеасаблівая форма выражэння метафары. Як і метафара, ён мае наступныя заканамернасці: адцягненасць, падабенства і канкрэтызацыя. Аднак, як падкрэслівае В.І. Яроміна, "калі асноўная заканамернасць метафары - падабенства і адцягненасць, то ў метафарычным эпітэце галоўным становіцца прынцып канкрэтызацыі. Раздзяленне яго як дамінанты звязана з асноўнай функцыяй эпітэта - быць азначэннем [17, с.144]
Сон залаты не менее ў цане -
Трывалая, на ўсе часы валюта!
І ты мяне выртаеш да мяне
Той сонна - тэлефоннаю пакутай. [1, с.43].
Ты хочаш плакаць, але ты жанчына,
Якую Бог пазбавіў горкіх слёз,
І не для слёз прыдумана ангіна,
А на ўспамін пра снег і пра мароз. [1, с.45].
Паіць віном паўлінавыя астры,
На пчол глядзець і цешыцца любоў!
І ластаўку, якую сочыць ястраб,
Забраць адсюль у Грэцыю з сабой. [1, с.33].
Мы дажылі да першае зімы,
Да першай радасці марознай, -
Пакуль яшчэ крывёй сагрэты мы
Артэрыяльнай і венознай. [1, с.70].
У просьбе той блакітна - італьянскай,
У элегічным tremolo -
Плыве трымэра даўніны раманскай,
Вясло кладзецца на вясло. [1, с.31].
Ці зловіць кацяня клубок?
Масніцы лоскату баяцца,
І пылу залаты слупок
Паспеў ужо да столі ўзняцца. [4, с.42].
Пакуль з рукі спяшаўся на руку
Мой пацалунак легкаважны, -
Ты расказаць паспела пра дачку
І сівізну маю заўважыць [1, с.38].
Я тое прадчуваў каханне,
Ягоны вінаградны воск,
Калі гарынскае змярканне
Святлу афінскаму прынёс [1, с.39].
На пятніцу, суботу і нядзелю
Мы развіталіся, як і заўжды,
Каб зноў у тэлефонны панядзелак
Здабыць святло з гарынскае вады. [1, с.54].
Да сімвалічнага спакою
Плыла, не чуючы званка,
Па - над трамвайнаю ракою
твая трывожная рука. [1, с.59].
Дзяцінства ранак местачковы
Я ўспомніў праз тваю руку,
І зноў я - Лёнік васілёвы
У бестрамвайным гарадку. [1, с.59].
Дык адыдзі, журба старая,
І, смутак юны, прападзі -
Пад колы мінскага трамвая
мая нярадасць упадзі. [1, с.60].
Паэты любыя, вы ўсё перамаглі,
Агнём ласкавым налівалі шклянкі,
Якія прыгажуні ў вас былі
І вечары, яснейшыя за ранкі! [1, с.61].
Хацеў бы я па вечарах
З удумлівасцю лістападнай
Па снах тваіх і валасах
Жыццё далейшае разгадваць. [1, с.63].
Хачу ўводзіць над магу
У хвілю самую бязбожную.
Я ў сэрцы кволасць берагу -
Сваю саломінку апошнюю. [1, с.65].
Няхай пачуцці вінаватыя,
Сваёй збаяўшыся віны,
Папросяць радасці эладнае
У вечна юнай даўніны. [1, с.68].
Ты ў горадзе, і мой раўнівы змрок
Эпохі блытае, няйначай -
Я не хачу, каб у трамваі Блок
Цябе, прыгожую, убачыў. [1, с.71].
Я духаю арганнай шчырасцю -
Яе дыханнем каталіцкім,
Ды на аптэчную нішчымніцу
Усё ж я змушаны маліцца. [1, с.72].
Як бачна з прыведзеных прыкладаў, метафарычныя эпітэты семантычна двухпланавыя, яны спалучаюць у сабе два моўныя вобразныя сродкі - метафару і эпітэт.
Пераважная большасць такіх эпітэтаў зяўляюцца індывідуальна - аўтарскімі (аказіянальнымі). Яны здзіўляюць сваёй вобразнасцю, паэтычнасцю, маюць функцыю вобразнага ўздзеяння на чытача, зяўляюцца аўтарскімі мастацкімі знаходкамі.
Вось тэлефон. Дзяўчынцы пазвані, -
І зявіцца настрой эліністычны,
І менскія запаляцца агні,
Адчуўшы неба агарод сферычны. [1, с.82].
Прабач, я дрэнны служка твой,
А лепшым стаць не выпадкова -
З маёй пачварнаю душой,
З маёй душой недасканалай. [3, с. 20].
Хай палеская, хай вандроўная
(І ці яшчэ можа быць!) -
Там душа мая, смеццем поўная,
Што не вымесці, не спаліць. [3, с.23].
У гэтае імгненне прыгажосць
Пакінула мяне і азарэнне,
І толькі злосць, адна пустая злосць
Аблытала цяжкім сваім карэннем. [3, с.53].
Саступі, дзяржава, чалавеку,
У спакой жыць дапамажы,
Праз тваю жалезную апеку
Пляма страху на яго душы. [3, с.112].
Мне зразумела ўсё не ясна -
Ці варты музыкі такой?!
Ці варты я хвіліны гэтай шчаснай,
Калі гучаць арфічна вашы астры
Па - над пустой канцэртнай асакой! [5, с. 19].
І я сачыў за тым палётам,
Удыхаючы евангельскі пыл,
І ехаў да бацькоў. Мой клопат
Для іх зусім незразумелы быў. [5, с. 20].
Мы там сустрэнемся абавязкова,
Узяўшы Прыпяць і Гарынь,
І нашая вясёлкавая мова
Разбудзіць медную латынь. [5, с.21].
Я зведаў найкароткае спатканне
На строме еўрапейскага крыла,
Калі раса мядовага змяркання
На гіяцынты белага лягла. [5, с.33].
О, Vita!. На сардэчныя скрыжалі
Запішацца і гэты покліч мой, -
Так некалі паэты называлі
Наіўны свой далагерны настрой. [5, с.35].
Ад граматычнага азначэння эпітэт адрозніваецца здольнасцю тонка перадаваць эмацыянальна - экспрэсіўную характарыстыку вобраза. Але размежаваць іх не проста і не заўсёды магчыма. Пры гэтым неабходна ўлічваць семантычную характарыстыку эпітэта, яго камунікатыўную якасць
Адрозніць звычайнае азначэнне ад мастацкага, вобразнага дапамагае кантэкст. Эпітэт звычайна ацэньвае прадмет, паняцце ці зяву, выклікае пэўныя эмацыянальныя адносіны да іх.
2.3 Метафара
Прадуктыўным спосабам стварэння экспрэсіўнай афарбоўкі слоў зяўляецца асацыятыўна-вобразнае, найчасцей метафарычнае пераасэнсаванне іх значэння. Метафарычнае ўжыванне прыводзіць да полісемантызацыі слова і павелічэння яго асацыятыўнага патэнцыялу, што ў сваю чаргу ўзмацняе глыбіню зместу тэксту, павялічвае сілу псіхалагічнага ўздзеяння яго вобразаў на чытача.
Метафара - троп, заснаваны на выкарыстанні слоў і выразаў у пераносным сэнсе на аснове падабенства або аналогіі называемых імі прадметаў і зяў. Метафара зяўляецца актыўнай формай вобразнага адлюстравання абектыўнай рэчаіснасці, важнейшым сродкам мастацкага пазнання свету. Гэта - адзін з самых старажытных сродкаў слоўнай вобразнасці, вытокі якога - у міфалагічным мышленні першабытнага чалавека. Па тыпу пераносу - гэта часцей увасабленне або адухаўленне, выражанае дзеяслоўнымі формамі.
Ігруша бегла па мяжы,
Лічыла крушні і аблокі.
У ручаіне ці ў дажджы
Вясельныя ўсчыняла скокі. [4, c.5]
Навальніца, чуецца, за гаем
У хвартух каменне награбае,
А пасля, цяжкая, пакрысе
Над маёй страхою растрасе. [4, с.7]
А пра сабе ці варта казаць?
Думку ўздыме трывога.
Сыдуцца людзі, і будуць чакаць,
І не пачуюць нічога. [4, с.8]
Як дотык да поўсці воўчай,
Ля ганка вада плюскоча,
Суседняя хата плыве,
А ў хаце суседка жыве. [4, с.8]
Добраму сэрцу вядома
Неба і сушы душа.
Кожнаму сэрцу вядома,
Як апускаецца стома
На хмельнае дно гладыша. [4, с.11]
Коршак шкляны, табе ўдача пяе,
Воля ў каменным паглядзе.
Зноў прыляціш ты пад вокны мае
Ранкам, на комін сядзеш. [4, с.15]
Я дом будаваў на вякі,
Узводзіў падмурак высока,
Выскочвалася да ракі
З - за лесу далёкага сонца. [4, с.17]
Стварыць новыя вобразы, выклікаць нечаканыя асацыяцыі дае магчымасць найперш індывідуальна-аўтарская метафара. Яркім вобразна-экспрэсіўным сродкам у паэзіі Л. Дранько - Майсюка зяўляецца дзеяслоўная метафара, у аснове якой ляжаць самыя старажытныя віды пераноснага словаўжывання - увасабленне, адухаўленне і параўнанне.
Гэта цень мой вярнуўся дамоў,
Выпіў кварту халоднай выды,
Узышоў на вяршыні дубоў,
Абтрасаючы жалуды. [4, с.5]
Голас мой кацянём прыстае,
Мякка скача на блузку.
Як урок, паўтараеш мае
Словы па - беларуску. [1, с.22]
У горадзе самотная тычка
Дакарала гаспадара,
У пакоі чарвоная лічба
Пазірала з календара. [4, с.13]
Ён бег за вадою,
Завеі скакалі вакол і шамрэлі -
Ў суботу, што проці нядзелі,
Дзве белыя хмаркі ляцелі. [4, с.14]
Мой дом вырастаў, я старэў.
Аблокі пад рукі скакалі,
Дарогі і грубачкі дрэў
У сподзе глухім пазнікалі. [4, с.18]
Індывідуальна-аўтарскія метафары ствараюцца мастакамі слова для канкрэтнай маўленчай сітуацыі. Яны вельмі выразныя. Магчымасці іх стварэння невычарпальныя.
Пакуль хаваў я галаву сваю
У жоўты куст тваёй сукенкі,
Ты развязала горла салаўю,
Туман паклала на каленкі. [1, с.40]
Расказваць пацалункамі гатовы
Табе да раніцы пра хараство,
Бо пацалункі - гэта тыя словы,
Я хваляй задушуся небяспечнай,
Глыну блакіт з вярбовае кары
І раскажу пра ціхае мястэчка
З царквою, што згарэла на гары. [1, с.45]
Такой метафарай аўтар не проста паэтызуе навакольны свет, ён перадае складаны ўнутраны псіхалагічны стан лірычнага героя, захопленага велічнай прыгажосцю прыроды, узрушанага ўрачыстай гармоніяй сусвету. У поле гэтага захаплення, узрушанасці ўцягваецца і чытач, які вачыма аўтара і героя назірае за нязменна прыцягальнай і вечна таямнічай сілай прыгажосці прыроды. Гэта прыгажосць, адбітая свядомасцю і пачуццямі аўтара ў яскравых вобразах, абуджае фантазію і эмоцыі чытача.
Метафара, заснаваная на анімізацыі і персаніфікацыі, даволі часта зяўляецца разгорнутай. У такім выпадку метафарызуецца ўвесь паэтычны кантэкст.
Бычыў, як дуб на світанні
Долу скідаў жалуды.
Бачыў, як сонца ў тумане
Выйшла да соннай сады. [4, с.10]
Выплісне з калодзежа вада
І парве на зрубе павуцінне,
Вострая, нібы драбок ільда,
Цішыня ў пакінутай хаціне. [4, с.29]
Але ці мала што хацець
Душа надумае ў змярканні,
Калі праніклівая смерць
Глядзіць спакойна на каханне; [1, с.63]
Я ўсцешаны, бо гэта зразумець
Паспеў усё ж на трыццаць пятым годзе,
Калі